1. Definities
We vertrekken van onderstaande definities voor Herstel, Ervaringsdeskundigheid en Evaringsdeskundige zoals geformuleerd in het Vlaams Actieplan Geestelijke Gezondheid 2017-2019. Er circuleren ook de termen ervaringskennis, ervaringswerker en ervaringsdrager alsook familie-ervaringsdeskundige. Naamgeving wordt grondig doorgesproken in de opstartende multi-sectoriële werkgroep ervaringsdeskundigheid (met afvaardiging vanuit o.a. GGZ, Armoede, Verslaving, Handicap, Kinderen en jongeren) (zie 3.D). Naamgeving is nodig maar zou eerder gekoppeld moeten zijn aan de functie en specifieke rol die iemand met ervaringsdeskundigheid opneemt dan aan een opleiding of diploma.
Herstel is een individueel proces van positieve verandering, op vlak van gezondheid, dagelijks functioneren, maatschappelijke participatie en persoonlijke ontwikkeling. Herstelgerichte zorg vertrekt van de sterktes en krachten in de persoon en zijn context. Motivatie is een belangrijke motor voor verandering, waarbij 'peer support' en ondersteuning door het sociaal netwerk cruciaal zijn. Het ontwikkelen van een nieuwe, positieve identiteit, evenals maatschappelijke inclusie en volwaardig burgerschap zijn de streefdoelen van herstelgerichte zorg. Het herstelproces verschilt van persoon tot persoon en er zijn verschillende wegen naar herstel. Dit veranderingsproces is niet lineair maar eerder multidimensionaal, waarbij de ondersteuningsbehoeften wisselen in de tijd. Ervaringsdeskundigheid is de deskundigheid die een ervaringsdeskundige heeft. Een ervaringsdeskundige is iemand
(1) met een psychische kwetsbaarheid,
(2) met ggz-ervaring die een fundamentele impact heeft (gehad) op het leven,
(3) die al een proces heeft afgelegd binnen een organisatie,
(4) die ervaringen van lotgenoten kent en
(5) die een ervaring heeft die voor zichzelf en voor anderen herstelbevorderend kan ingezet worden.
Dit krachtenperspectief moet zowel vanuit een persoonlijk als relationeel perspectief benaderd worden.
2. Basisprincipes
1. Ervaringsdeskundigheid: zowel vanuit patiënt- als familieperspectief
2. Aanknopingspunten met het Vlaams Actieplan GG
3. Onafhankelijke en neutrale werking met ruimte voor provinciale, regionale en lokale diversiteit
4. Co-creatie en afstemming tussen de verschillende groeperingen van ervaringsdeskundigen om versnippering tegen te gaan en de basiscondities gedragen, gefundeerd en toekomstgericht te maken
5. Diversiteit: focus ligt op inschakeling van unieke talenten en competenties van ervaringsdeskundigen. Ruimte en respect voor de diversiteit in functie, opleiding, statuut van ervaringsdeskundigen is cruciaal.
3. Vlaams Actieplan 2017 - 2019 - Ingevuld
Vlaams Actieplan Geestelijke Gezondheid 2017 - 2019 – met aanvullingen/suggesties vanuit Globaal Plan Ervaringsdeskundigheid
A. Vlaams Actieplan GG: We stimuleren organisaties om ervaringsdeskundigen in hun werking in te schakelen. Globaal Plan Ervaringsdeskundigheid:
o We zetten in op positieve beeldvorming over ervaringsdeskundigheid
o We zorgen dat de cultuur in de organisatie begripvol en herstelgeoriënteerd is en werken vanuit het Vlaams Herstelplatform een aanbod uit waarmee een concrete voorbereiding wordt gemaakt voor de duurzame inschakeling van ervaringsdeskundigen
o We cultiveren gelijkwaardigheid van inzet van professionele, wetenschappelijke en ervaringskennis
o Werkgevers zetten in op co-creatie van ervarings-, professionele en wetenschappelijke kennis
o De werkgever voorziet een duidelijk kader en correcte afspraken naar verwachtingen, doelstellingen, taken en verantwoordelijkheden alsook afspraken met betrekking tot mogelijke uitval en verzekering, verloning, voorziene coaching en (financiële) tegemoetkomingen
o Bij de aanwervingsprocedure is er transparantie over waarden en normen in de organisatie, omdat dit een belangrijke basis is voor welbevinden op het werk en duurzame tewerkstelling.
o Het Vlaams Herstelplatform zorgt voor een forum waar in co-creatie met de betrokken actoren de evoluties en noden binnen de sector en de samenleving worden opgevolgd en vormgegeven, rekening houdend met de diversiteit in de samenleving
o Verbinding, supervisie en intervisie tussen ervaringsdeskundigen onderling, zowel binnen als buiten de organisatie wordt gefaciliteerd en gestimuleerd.
o De overheid voorziet financiële incentives en een wettelijke grond voor de inschakeling van ervaringsdeskundigen
B. Vlaams Actieplan GG: We onderzoeken welk competentieprofiel, statuut en wettelijk kader voor de inschakeling van ervaringsdeskundigen en/of ervaringswerkers noodzakelijk is Globaal Plan Ervaringsdeskundigheid:
o We brengen de verschillende soorten mogelijke functies in kaart en gaan na welke competenties/opleidingen daarvoor vereist zijn.
o We adviseren duidelijke functie- en competentieprofielen waar de unieke talenten van de medewerkers tot hun recht komen met het oog op duurzame tewerkstelling
o Vroegere ervaring en Elders Verworven Competenties worden in rekening gebracht bij de aanwerving. Voor het werken met cliënten moeten wel basisvereisten worden opgelegd (zoals kennis van de wet op patiëntenrechten)
o De arbeidsomstandigheden zijn afgestemd op de werknemer en zijn draagkracht en draaglast, zodat duurzame tewerkstelling een kans krijgt
o Vergoedingen en verloning zijn afgestemd op functie, rol, taken, verantwoordelijkheid, intensiteit, talenten, opleidingsniveau, anciënniteit, …
o De overheid voorziet een veilig opvangnet voor de kwetsbare (financiële en gezondheids-) positie van de ervaringsdeskundige
o Er is eenduidige communicatie over de verschillende mogelijke statuten en hun consequenties (o.a. m.b.t. vergoeding, belastingen en ontslag/herval), rechten en plichten van werknemers en werkgevers alsook vergoedingen en barema´s.
C. Vlaams Actieplan GG: De verschillende opleidingen tot ervaringsdeskundige en/of ervaringswerker worden gestroomlijnd en mogelijks uitgebreid Globaal Plan Ervaringsdeskundigheid: De verschillende vormingen en opleidingen tot ervaringsdeskundige komen tegemoet aan de diversiteit aan instroom en we zorgen voor een gedragen aanbod op vlot bereikbare plaatsen. Om wildgroei te voorkomen werken de huidige vormings- en opleidingstrajecten samen. We voorzien een aanbod van vorming- en opleidingstrajecten dat geografisch gespreid is, afgestemd is op de noden van de cursisten en van potentiële werkgevers en bovendien afgestemd is op de diverse functies die een ervaringsdeskundige kan uitoefenen.
D. Via de multi-sectoriële werkgroep ervaringsdeskundigheid (met afvaardiging vanuit o.a. GGZ, Armoede, Verslaving, Handicap, Kinderen en jongeren en waar bovendien linken worden gelegd met GOB´s en VDAB), zoeken we naar een gemeenschappelijke basis, detecteren we gezamenlijke noden en slaan we de handen in elkaar om efficiënt te voldoen aan de grote vraag naar inzet van ervaringsdeskundigheid. Vraagstukken als naamgeving en statuut kunnen hier aan bod komen. We streven voor de duurzame inzet van ervaringsdeskundigheid naar een faciliterende structuur die onafhankelijkheid waarborgt, de juiste persoon op de juiste plaats kan voorzien en uitval kan opvangen via vervanging door een analoog profiel uit haar netwerk.
4. Structurele samenwerkingen
I. Gezien het belang van een kracht- en herstelgerichte zorg met focus op de omgeving (zie Vlaams Actieplan GG), waarbij noden van familie/naastbetrokkenen en trialoog cruciaal zijn, is het belangrijk dat in het hele denkproces rond ervaringsdeskundigheid het familieperspectief kan aanhaken bij de huidige ontwikkelingen van ervaringsdeskundigheid vanuit cliëntperspectief. Het Familieplatform GGZ werkt samen met haar familieorganisaties aan de vertaalslag van de ontwikkelingen in de diverse werkgroepen van het Vlaams Herstelplatform, waaraan zij ook actief deelneemt (Werkgroep Vorming, Werkgroep Cultuur op de werkvloer klaarstomen, Werkgroep Coaching op de werkvloer en Werkgroep Tewerkstelling). We zoeken hierbij hoe cliënt- en familie-ervaringsdeskundigen i.f.v. de zorgvraag zo complementair mogelijk kunnen werken.
II. De werkgroepen rond ervaringsdeskundigheid van het Vlaams Herstelplatform staan ook open voor Waalse en Brusselse partners, zodat de ontwikkelingen naar meer herstelgeöriënteerde zorg zich ook in dat landsgedeelte verder kunnen zetten.
III. We ondersteunen een faciliterende structuur met een aanbod aan coaching, vorming en ondersteuning van de inzet van ervaringsdeskundigheid voor werkgevers en werknemers die voorziet in:
o Positieve beeldvorming inclusief rol van ervaringsdeskundigheid daarin
o Participatie op alle beleidsniveaus, zowel binnen als buiten de GGZ
o Informatie- en aanspreekpunt dat voorziet in correcte informatie betreffende ervaringsdeskundigheid en herstelvisie, zoals wetgeving, opleidingen, ondersteuning ikv tewerkstelling
o Begeleiding en coaching van (kandidaat)ervaringsdeskundigen
IV. We richten een werkgroep ervaringsdeskundigheid op in de 107 netwerken
5. Speerpunten en Basisprincipes
Speerpunten In samenwerking met betrokken actoren en bevoegde ministeries, zowel federaal als Vlaams, voorzien we een kader dat
A. Incentives/stimulansen voorziet om de aanwerving van (betaalde) ervaringsdeskundigen te bevorderen, zowel voor de werknemer zelf als voor de werkgever
B. Een veilig opvangnet voorziet voor de kwetsbare (financiële en gezondheids-)positie van de ervaringsdeskundige
C. Inschakeling van ervaringsdeskundigheid een wettelijke grond geeft
D. Eenduidige communicatie voorziet over de verschillende mogelijke statuten en hun consequenties (o.a. m.b.t. vergoeding, persoonsbelastingen en ontslag/herval), rechten en plichten van werknemers en werkgevers alsook vergoedingen en barema´s
E. We voorzien in een structurele steun van patiëntenverenigingen en -initiatieven zodat de toeleiding en doorstroom van ervaringsdeskundigen naar het werkveld vlot verloopt en de werkgever zich verzekerd weet van de ‘gedragen stem’ waarmee de ingeschakelde ervaringsdeskundige handelt in het werken met cliënten
Basisprincipes
1. Ervaringsdeskundigheid: zowel vanuit patiënt- als familieperspectief
2. Aanknopingspunten met het Vlaams Actieplan GG
3. Onafhankelijke en neutrale werking met ruimte voor provinciale, regionale en lokale diversiteit
4. Co-creatie en afstemming tussen de verschillende groeperingen van ervaringsdeskundigen om versnippering tegen te gaan en de basiscondities gedragen, gefundeerd en toekomstgericht te maken
5. Diversiteit: focus ligt op inschakeling van unieke talenten en competenties van ervaringsdeskundigen. Ruimte en respect voor de diversiteit in functie, opleiding, statuut van ervaringsdeskundigen is cruciaal.